Doğrudan anlatım, bir kişinin söylediği veya yazdığı ifadelerin kelimesi kelimesine aktarılmasıdır. Bu durumda, konuşmacının veya yazarın orijinal ifadesi alıntılanarak doğrudan aktarılır. Doğrudan aktarılan cümle, tırnak işareti (” “) kullanılarak gösterilir.
Örneğin;
→ Ali, “Yarın sinemaya gideceğim“ dedi.
→ Arkadaşım “Bugün güneşli bir gün, dışarıda piknik yapabiliriz!“ dedi.
Dolaylı anlatım; bir kişinin, başka bir kişinin söylediği veya yazdığı ifadeleri kendi kelimeleriyle aktarma şeklidir. Bu durumda, aktarıcı, orijinal ifadeyi yeniden anlatırken kendi ifadelerini kullanır. Dolaylı anlatımda, tırnak işaretleri kullanılmaz.
Aşağıdaki örnekler, yukarıda gösterilen doğrudan anlatımda kullanılan örneklerin dolaylı anlatıma dönüştürülmüş şekilleridir.
Örneğin;
→ Ali, yarın sinemaya gitmeyi planladığını söyledi.
→ Arkadaşım, bugün hava güneşli olduğunu söyleyerek dışarıda piknik yapabileceğimizi önerdi.
Doğrudan anlatımdan dolaylı anlatıma geçerken;
- Cümlenin yüklemi dolaylı anlatım bildiren bir fiil olmalıdır. Bu fiiller genellikle “söylemek, belirtmek, açıklamak, bildirmek vb.” gibi fiillerdir.
- Doğrudan anlatımdaki tırnak işareti kaldırılır.
Doğrudan ve Dolaylı Anlatım Örnekleri
| Doğrudan Anlatım: | Dolaylı Anlatım: |
|---|---|
| Merve “Bana yardım eder misin?” diye sordu. | Merve bana yardım edip etmeyeceğimi sordu. |
| Annem “Sana çok güveniyorum.” dedi. | Annem bana çok güvendiğini dile getirdi. |
| “Yarın gelirim.” dedi. | Yarın geleceğini beyan etti. |
| “Bu kitabı okudun mu?” diye sordu. | Bu kitabı okuyup okumadığımı sordu. |
| “Biraz dinlenelim.” dedi. | Biraz dinlenmek istediğini belirtti. |
| “Neden böyle yaptın?” diye sordu. | Neden böyle yaptığını sordu. |
| “Seninle gurur duyuyorum.” dedi. | Benimle gurur duyduğunu söyledi. |
| İşbirliği teklif ederek, “Bu projeyi birlikte tamamlayabiliriz.” dedi. | İşbirliği teklif ederek, bu projeyi birlikte tamamlayabileceğimizi önerdi. |
ÖZETLE:
Doğrudan anlatımlı cümlelerde;
- Bir kişinin kendi ifadesi aynen aktarılır.
- Orijinal cümle tırnak işaretiyle belirtilir.
- Cümle, kaynak kişinin diline ve anlatım tarzına bağlı olarak aktarılır.
- Aktarıcı, orijinal ifadeye herhangi bir yorum veya değişiklik yapmaz.
Dolaylı anlatımlı cümlelerde;
- Aktarıcı, orijinal cümleyi kendi kelimeleriyle aktarır.
- Orijinal cümle tırnak işareti kullanılmadan aktarılır.
- İfade, aktarıcının diline ve anlatım tarzına uyarlanır.
- Aktarıcı, orijinal ifadeyi özetleyebilir, yorumlayabilir veya ek bilgiler ekleyerek anlatabilir.
