Eş Sesli Kelimeler (Sesteş)

Aynı şekilde yazılıp okunan, dolayısıyla da ses bakımından birbirinin aynısı olan; ancak anlamları birbirinden tamamen farklı olan sözcükler arasındaki anlam ilişkisine “eş sesli kelimeler” diğer bir ifade ile “sesteş kelimeler” adı verilir. Burada dikkat edilmesi gereken; aynı seslerle değişik ve birbirleriyle hiç ilgisi olmayan kavramların anlatılması durumudur. Yani ses kalıbı aynı olan bu sözcüklerin karşıladıkları kavramlar tamamen farklıdır.

Örneğin bir sayı olan “yüz” ile “başın ön bölümü” ve suda “yüz”  anlamındaki yüz; çaygillerden bir içecek olan “çay” ile ırmaktan büyük akarsu vb.

Eş sesli kelimelere örnek cümleler :

El eliyle yılan tutulmaz.

Her yanım cayır cayır yanıyor.

Arkadaşının yaş gününde bol bol yaş pasta yedi.

Ayakkabısının bağını düğümleyip arkadaşının bağ evinden uzaklaştı.

Onun yüzünden yüz yerde yüzüm kızarıyor.

Her yaz yaylaya çıkar, orada yarım kalan hikayesini yazmaya çalışırdı.

Kır saçları rüzgarda dalgalanıyordu.

Şimdi vazolar kır çiçekleriyle doludur.

Böyle dik bir yokuştan kış günü her araba inemez.

Tüm öğrencileri bahçeye ağaç dikmeye davet ettik.

İç ile dış bir olmadan olgunluk olmaz

Yatmadan bir bardak süt içmeyi unutma.

UYARI 1: Bazı sözcükler sesteş gibi görüldüğü halde, düzeltme işareti (^)’nin varlığı sebebiyle birbirinden sesteşlik bakımından ayrılır. Uzun ya da ince olarak okunması gereken ünlü harflerin üzerine konan (^) düzeltme işareti, birbirinin aynısı gibi görünen kelimelerin sesteş olmasına engel olduğu için bu sözcükler eş sesli kelimeler olarak kabul edilmemektedir.

Örnekler:

*adem (yokluk)             *adet (sayı)
âdem (insan)                 âdet (gelenek, alışkanlık)

*alem (bayrak)              *aşık (eklem kemiği)
 âlem (dünya, evren)      âşık (vurgun, tutkun)

*hal (pazar)                 *hala (babanın kız kardeşi)
hâl (durum, vaziyet)       hâlâ (henüz)

*rahim (esirgeme)        *şura (şu yer)
rahîm (koruyan)             şûra (danışma kurulu) vb.

*Yar (Uçurum)             *Kar (donan su buharı)
Yâr (Sevgili)                  Kâr (para kazancı)

UYARI 2: Eş seslilik ile çok anlamlılık birbirine karıştırılmamalıdır. Eş sesli sözcüklerde anlam yönünden uzak-yakın en ufak bir ilişki, hiçbir yakınlık yokken; çok anlamlılık bir sözcüğün temel anlamına bağlı olarak ortaya çıkan bir anlam çoğalmasıdır. Yani bir sözcüğün yan ve mecaz anlamı o sözcüğün sesteşi değildir. Aşağıdaki resimde “yüz” kelimesini bu bakımdan inceledik.

UYARI 3: Dilimizde yazılışları ve söylenişleri birbirine oldukça yakın kimi sözcükler vardır. Bu sözcükler arasında eş seslilik kesinlikle söz konusu değildir.

Örnekler:

Öğle: Zaman öğle vakti
Öyle: işaret sözcüğü

Eğer: koşul zarfı
Eyer: binek hayvanlarının sırtına konan oturmalık

Grup: küme öbek
Gurup: güneşin batması

Bazı sözcüklerdeki bu sesteşlik özelliği cinas denilen bir söz sanatının doğmasını sağlamıştır. Cinas, sesteş sözcüklerin yakın aralıklarla kullanılması sanatıdır.

Örnekler: 
Neden her kime yüz tuttum ben andan yüz bela gördüm (Fuzuli)

Üzdü beni zalim kanlı yaramaz.
Gayet çoktur, değil benim yaram az.
Bana yardan gayri cerrah yaramaz. (Gevheri)

Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Arşa çıksan akıbet yer yer seni (Kemal Paşazade)

Dilimizde kullanılan bazı eş sesli kelimeler ve anlamları aşağıda alfabetik olarak sıralanmıştır. Ayrıca eş sesli kelimeler tablosunu indirebilirsiniz.

Eş Sesli Kelimeler Sözlüğü

• Aç: yemek yemesi gereken
  Aç: açmak fiilinin emri
• Açık: kapalı olmayan
  Açık: koyu olmayan renk
• Açma: açmak işi
  Açma: Bir tür susamsız, kalınca, yağlı çörek
• Ağız: bir organ adı
  Ağız: anadilin değişik söyleyişi
  Ağız: yeni doğmuş memelilerin ilk sütü
• Ak: beyaz
  Ak: akmak mastarının emri
• Al: kırmızı
  Al: almak mastarının emri
• Alay: belli sayıdaki askeri birlik
  Alay: biriyle eğlenme
• An: çok kısa zaman parçası
  An: anmak mastarının emri
• Arı: bal yapan böcek
  Arı: katıksız saf
• Arz: sunma
  Arz: yeryüzü yer
• Asma: üzüm veren bitki
  Asma: asma işi
• At: bir hayvan
  At: atmak mastarının emri
• Ağ: balık tutma aracı
  Ağ: pantolonun apış arasına gelen yeri
• Ay: yılın on ikide biri
  Ay: gök cismi
• Atlet: atletizmle uğraşan kimse
  Atlet: kolsuz erkek fanilası
• Aşı: bir ağacın dalı üzerinden alınan dal
  Aşı: Organizmada birtakım hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için vücuda verilen zayıflatılmış mikrop

B

• Bağ: üzüm yetiştirilen bahçe
  Bağ: bağlamak için kullanılan araç
• Bağır: göğsün ön kısmı
  Bağır: bağırmak mastarının emri
• Bahar: mevsim adı
  Bahar: yiyecek ve içeceklere tat vermek için kullanılan maddeler
• Bar: Erzurum yöresinde oynanan bir halk oyunu
  Bar: içki içilen yer
• Bel: insanın göğüsle gövde arasındaki dar bölge
  Bel: toprak kazmaya yarayan araç
  Bel: ses şiddeti ile ilgili birim
• Ben: tekil birinci kişi zamiri
  Ben: derideki küçük leke
• Bere: bir şeydeki hafif yara
  Bere: bir tür başlık
• Bez: pamuklu kumaş
• Bez: vücutta salgı yapan küçük organ
• Bin: bir sayı
  Bin: binmek mastarından emir
• Boy: bir şeyin uzunluğu
  Boy: göçebe topluluklarda kabile
• Basma: basma işi
  Basma: pamuklu kumaş

C – Ç – D

• Çay: bir içecek
  Çay: dere ile ırmak arası akarsu
• Çelik: sertleştirilmiş demir
  Çelik: kısa kesilmiş dal
• Çil: yüzdeki küçük benekler
  Çil: bir av kuşu
• Devir: çağ
  Devir: dönme tur
• Dal: hayal kurmak eyleminin emir kipi
  Dal: kol bölüm
• Dil: bir organımız.
  Dil: lisan, anlaşma
• Diz: bacağın ortasındaki ortak bölme
  Diz: dizmek mastarından emir
• Dolu: içi doldurulmuş olan
  Dolu: bir yağış biçimi
• Don: iç çamaşır
  Don: at tüyünün rengi
  Don: suların buz tutması
• Düş: rüya
  Düş: düşmek mastarından emir

E – G

• Ek: ilave
  Ek: ekmek mastarının emri
• El: bir organımız
  El: yabancı
• Er: rütbesiz asker
• Er: erken
• Esrar: sır sırlar
  Esrar: uyuşturucu bir madde
• Ekmek: tohumu toprağa atma
  Ekmek: tahıldan yapılmış yiyecek
• Gam: tasa kaygı
  Gam: müzikte sekiz sesten oluşan sıralı nota dizisi
• Geç: beklenen zamandan sonra
  Geç: geçmek mastarının emri
• Güç: kuvvet
  Güç: zor
• Gül: bir çiçek
  Gül: gülmek mastarının emri

H – İ

• Han: eskiden Türklerde devlet başkanı
  Han: şehirlerde meslek sahiplerinin çalıştığı birkaç katlı yapı
• Hal: durum
  Hal: üstü kapalı pazar yeri
• Harp: savaş
  Harp: telli bir çalgı
• Hayat: yaşam
  Hayat: avlu sofa
• Hayır: olumsuzluk belirten söz
  Hayır: iyilik
• İn: küçük mağara
  İn: inmek mastarından emir
• İç: herhangi bir yerin sınırları içerisinde kalan
  İç: içmek eyleminin emir kipi
• İt: köpek
  İt: itmek fiili

K – L

• Kanepe: birkaç kişinin oturduğu koltuk
  Kanepe: küçük ekmek dilimi
• Kara: siyah
  Kara: yeryüzünün denizle örtülü olmayan bölümü
• Kart: gençliği ve körpeliği kalmamış
  Kart: düzgün kesilmiş ince karton
• Kaş: gözlerin üzerindeki kısa kıllar
  Kaş: sarp kayalık uçurum
  Kaş : atın eyerinin ön ve arka kısmındaki çıkıntılar
• Kahve: sıcak ülkelerde yetişen bir ağaç
  Kahve: çay ıhlamur içilen oyun oynanan yer
• Katı: sert
  Katı: kuşların midesi
• Kaz: bir kümes hayvanı
  Kaz: kazmak mastarından emir
  Kaz: budala
• Kese: küçük torba
  Kese: kestirme (yol)
  Kese: yıkanırken kir çıkarmak için ele geçirilen bez
• Kır: beyaz ve siyah karışımı renk
  Kır: şehir dışı olan boş ve geniş alan
• Kıta: dört dizeden oluşan şiir bölümü
  Kıta: büyük kara parçası
  Kıta: askeri birlik
• Koca: bir kadının eşi
  Koca: büyük iri
• Koy: küçük körfez
  Koy: koymak mastarından emir
• Kupa: maden bardak ya da vazo
  Kupa: bir tür atlı araba
  Kupa: yarışma ödülü olarak verilen
• Kurum: kuruluş müessese
  Kurum: bacalarda biriken is
• Kuşak: beze sarılan dar uzun kumaş
  Kuşak: nesil
• Kap: içi oyuk nesne
  Kap: kapmaktan emir
• Lama: uzun ince madeni şerit
  Lama: bir hayvan

M – N

• Mil: bir uzunluk ölçüsü birimi
  Mil: selin bıraktığı çamurlu birikinti
  Mil: ince uzun madeni çubuk
• Maskara: eğlendirici, güldürücü
  Maskara: maske
  Maskara: kirpik boyası
• Manda: bir hayvan
  Manda: başka devletlere verilen vekillik
• Mal: bir kimsenin mülkiyetinde bulunan
  Mal: büyükbaş hayvan
• Makam: mevki, yer
  Makam: Türk müziğinde bir dizinin işleniş biçimine verilen ad
• Mantar: şişe tapası
  Mantar: bir bitki
• Maya: mayalanmayı sağlayan madde
  Maya: damızlık dişi hayvan
• Mayıs: yılın beşinci ayı
  Mayıs: taze sığır gübresi

O – P

• Ocak: yılın birinci ayı
  Ocak: ateş yakmaya yarayan yer
  Ocak: taş ve maden çıkarılan yer
• Öz: bir kişinin benliği
  Öz: aynı baba ve anadan olan kardeşler
• Pas: madenlerin yüzeylerinde oluşan tabaka
  Pas: oyuncuların topu başkasına geçirmesi
• Patron: özel bir kuruluşun sahibi
  Patron: biçki modeli
• Pay: hisse
  Pay: azar
• Pazı: kolun üst kısmındaki şişkince kas
  Pazı: yaprakları sebze olarak kullanılan bir bitki
• Pike: uçakların hedefe yaptığı dalış
  Pike: yatak örtüsü
• Pirinç: pilav yapmakta kullanılan tahıl
  Pirinç: bakır ve çinko karışımı sarı maden
• Pazar: haftanın son günü
  Pazar: belli şeylerin satıldığı yer

S – Ş

• Saç: başı kaplayan kıllar
  Sac: demir levha
• Saf: katıksız arı
  Saf: dizi sıra
• Sağ: solun karşıtı yan
  Sağ: sağlam, canlı, esen
• Sakin: durgun sessiz
  Sakin: bir yerde oturan
• Satır: sayfadaki yazı dizileri
  Satır: et kesmeye yarayan bıçak
• Saz: ince kamış
  Saz: çalgı
• Seri: dizi, sıra
  Seri: hızlı
• Sıra: bir çizgi üzerinde yan yana yada ardı ardına dizilme
  Sıra: üç dört kişinin otura bileceği tahta oturak
• Soluk: nefes
  Soluk: rengi atmış
• Soy: ırk
  Soy: soymak mastarından emir
• Şiş: şişmiş, şişkin
  Şiş: ucu sivri demir çubuk

T – Z

• Tez: çabuk
  Tez: sav
• Toka: el sıkışmak
  Toka: kadınları saçlarını tutturmaya yarayan araç
• Ton: bir ağırlık ölçüsü birimi
  Ton: ses ve renkte düzey
• Top: yuvarlak oyun aracı
  Top: büyük mermi atan ateşli silah
• Tabiat: canlı ve cansız maddelerin oluşturduğu doğa
  Tabiat: bir insanın iç güdülerinin hepsi
• Tavşan: tahta oymacısı
  Tavşan: bir memeli hayvan
• Ünlü: meşhur
  Ünlü: sesli
• Yar: uçurum
  Yar: sevgili
• Yaş: doğuştan beri geçen zaman
  Yaş: ıslak
• Yaz: mevsim adı
  Yaz: (mak) mastarının eki
• Yüz: bir sayı
  Yüz: surat çehre
  Yüz: yüzmek eylemi
• Yazma: yazmak işi
  Yazma: üzerin kalıplarla yada fırça ile desen yapılmış bez
• Yat: kalkan ve zırh gibi korunma aracı
  Yat: özel deniz gemisi
• Zar: ince deri ya da kabuk
  Zar: küp biçiminde üzerinde sayılar bulunan oyun aracı

Bu konu eş anlamlı kelimeler ile karıştırıldığından “Eş Anlamlı Kelimeler” konusuna da göz atmanızı tavsiye ediyoruz. Başarılar.