Üslup (Biçem) Nedir?
Bir metnin nasıl yazıldığını, hangi kelimelerin nasıl kullanıldığını ve cümlelerin nasıl yapılandırıldığını gösteren kavrama “üslup” denir.
Üslup, bir metni yazan veya konuşan kişinin dili kullanımını ve ifade tarzını gösterir. Yazarlar, konuşmacılar veya sanatçılar, metinlerini oluştururken veya sunarken kullandıkları dili kendilerine özgü bir biçimde düzenlerler. Bu özel üslup, kelime seçimi, cümle yapısı, anlatım teknikleri, vurgu, tonlama, imgeler, benzetmeler ve diğer dil özellikleri ile esere yansıtılır. Örneğin;
➜ Bir yazarın sade ve anlaşılır bir üslubu varsa, metinleri basit ve net olabilir.
Örnek Metin;
“Bugün hava güzel. Gökyüzü mavi ve güneş parlak. Parkta çocuklar oynuyor. Kuşlar ağaçların üzerinde şarkı söylüyor. Her şey huzurlu ve sakin. İnsanlar gülümsüyor, baharın tadını çıkarıyorlar.”
➜ Diğer bir yazar ise, tercih ettiği ağır ve edebi üslupla metni betimlemeler ve ayrıntılarla yoğunlaştırarak daha karmaşık hale getirebilir ve okuyucuları düşünmeye teşvik edebilir.”
Örnek Metin;
“Gün batımının sarıya boyadığı gökyüzünde, yavaşça batan güneş, ufukta bulanıklaşırken, doğanın sessizliği etrafı sarmalar. Rüzgar, ağaçların dallarında hafifçe şarkı söylerken, zaman durmuş gibi hissettirir. Kelimeler, bu manzaranın güzelliğini anlatmaya yetmez; çünkü burada, doğanın büyüsü, anlamın ötesindedir.”
Üslup Hakkında Bilgi İçeren Cümleler
Üslup hakkında bilgi içeren cümleler ise sanatçının/yazarın eseri ne şekilde yazdığı ile ilgili bilgileri içeren cümlelerdir. Bu cümleler sanatçının/yazarın sözcük seçimi, benzetme, tezat, abartma gibi söz sanatları, kullandığı ses olayları, noktalama işaretleri, cümle yapıları gibi anlatım şekli hakkında bilgiler verir.
Yazarın Üslubu Hakkında Bilgi Veren Örnek Cümleler
- Anlatımındaki sade ve akıcı dil, yazarın eserine samimi bir dokunuş katıyor.
- Yazar, kelimeleri ustalıkla kullanarak, okuyucuyu hikayenin içine çeken bir atmosfer yaratıyor.
- Cümleler arasındaki ritmik denge, hikayenin tempolu ilerlemesine olanak tanıyor.
- Yazarın kullanmış olduğu benzetmeler ve imgeler, onun lirik üslubunu belirgin kılıyor.
- İronik anlatım tarzı, eseri okurken gülümsemelere neden oluyor.
➥ Yukarıdaki örnek cümlelerde koyu font ile vurgulanan bölümler cümlenin üslup ile ilgili olduğunu açıkça göstermektedir.
Üslup Cümleleri ve İçerik Cümleleri Arasındaki Fark
- Üslup cümleleri, bir metindeki dil ve anlatım özelliklerini yansıtan cümlelerdir.
- İçerik cümleleri ise bir metnin konusunu, ana fikrini, amacını ve bilgi vermek istediği noktaları ortaya koyan cümlelerdir.
Örneğin;
“Yazar, çevre kirliliğinin insan sağlığına olan etkilerini canlı ve etkileyici bir şekilde betimleyerek okuyucuda derin bir farkındalık uyandırır.” cümlesi yazarın eseri ne şekilde oluşturduğunu gösteren bir üslup cümlesidir.
“Bu makale çevre kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini vurgulamak ve çözüm önerileri sunmaktadır.” cümlesi ise bir içerik cümlesidir. Bu cümle, metnin genel konusunu ve ana mesajını okuyucuya aktarmaktadır. Makalenin çevre kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini vurgulamak ve bu konuda çözüm önerileri sunmak amacıyla yazıldığı anlaşılmaktadır.
Üslup Tanımlama Soruları :
ÖSYM, Milli Eğitim Bakanlığı ve diğer kurum sınavlarında, şıklarda yazarın üslubundan bahseden cümleyi buldurmaya yönelik aşağıdaki soru kalıplarına sıkça yer verilmektedir.
★ Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangileri, söz konusu yazarın üslubuyla ilgilidir?
★ Yukarıdaki cümlelerin hangisinde sözü edilen yazarın üslup özelliği belirtilmektedir?
★ Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üslupla ilgili bir özelliğe değinilmemiştir?
